Birleşik Krallık’taki çocukların otizm tanısı almak için dört yıla kadar bekledikleri ortaya çıkmasının akabinde uzmanlar, gecikmelerin ziyanlı olduğunu zira bu durumun çocukların hayatlarının öteki alanlarında muhtaçlık duydukları yardımı almalarını engelleyebileceğini belirtti.
Peki otizm çocuklarda nasıl görünüyor? Bath Üniversitesi’nde psikoloji profesörü ve nöroçeşitlilik uzmanı olan Dr. Punit Shah sık görülen altı belirtiyi sıraladı…
1. GÖZ TEMASINDAN KAÇINMAK
Göz teması kurmamak, çocuğunuzun otizmli olabileceğinin bir işaretidir.
Springwatch sunucusu Chris Packham’ın sunduğu 2023 BBC belgesel dizisi “Inside Our Otistic Minds”ın birinci kısmında yer alan Dr. Shah, otizmli birçok çocuk için, göz temasından kaçınmanın tasayı azaltmaya yardımcı olmasından kaynaklandığını açıklıyor.
Dr. Shah, “Bazı otistik şahısların göz temasından kaçınmasının nedenleri farklılık gösterir ve tüm otistik beşerler bundan kaçınmaz. Kimileri için bu, toplumsal durumları daha yeterli yönetmelerine yardımcı olan korkuyu azaltmaktır.” diye ekledi.
2. DUYGUSAL HASSASİYET
Yüksek seslerden rahatsız olmak, otizmli çocuklarda sıklıkla görülen duyusal bir farklılıktır.
Bu duyusal hassasiyetler, ilgisiz sesleri filtrelemeyi zorlaştırarak rahatsız olmamayı yahut dikkatin dağılmamasını zorlaştırarak ezici bir duyguya yol açabilir.
Dr Shah, “Genel olarak bakıldığında, otistik çocukların farklı şeylere karşı duyusal hassasiyetleri vardır. Bu ekseriyetle parlak ışıklar ve yüksek sesler üzere öngörülebilir şeylerin yanı sıra sıra dışı renkler ve desenler de olabilir.” diyor.
3. KONUŞMA ZORLUĞU
Kelimeleri ve cümleleri tekrarlamak ve öteki çocuklar kadar konuşmamak otizmin belirtileri ortasında yer alıyor.
Dr. Shah, “Otizmli çocuklarda konuşma çoklukla biraz gecikir, lakin her vakit değil. Öbür bir işaret, otizmin bir özelliği olabilen, bazen ekolali olarak da bilinen, tekrarlayan ses yahut konuşma olabilir.” dedi.
İngiltere Ulusal Sıhhat Hizmetleri’ne (NHS) nazaran, lisanı sözün tam manasıyla anlamak, otistik çocukların sıklıkla uğraştığı bir bağlantı zorluğudur.
4. TEKRARLAYAN DAVRANIŞLAR
NHS, çocuklarda çok katı bir günlük rutini tercih etmenin ve bu rutin değiştiğinde üzülmenin otizm belirtisi olduğunu söylüyor.
Dr. Shah, bu rutin gereksiniminin kendisini farklı formlarda ortaya çıkarabileceğini ve kendine has olabileceğini, bunun da çocukların alışılmadık alışkanlıklara yahut davranış biçimlerine sahip olacağı manasına geldiğini açıklıyor.
Child Autism UK’e nazaran, rutini seven ve tekrarlayan davranış belirtileri gösteren otizmli çocuklar, oyuncakla her seferinde birebir halde oynayabilir yahut sıra sıra dizebilir.
Yardım kuruluşu, işaretlerin “yalnızca sarı yiyecekler yemek, tıpkı programı tekraren izlemek yahut sırf favori bir kazak giymek üzere muhakkak faaliyetler konusunda kısıtlayıcı olmayı” da içerebileceğinin altını çiziyor.
5. TEKRARLAYAN HAREKETLER
Bu yalnızca tekrarlanan bir rutin manasında değil, otizmli çocuklar birebir hareketleri tekrar tekrar yapabilirler.
NHS, küçük çocuklarda bunun ellerini çırpmak, parmaklarını sallamak yahut bedenlerini sallamak biçiminde ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Ancak Child Autism UK, çocukların belli görsel yahut işitsel tecrübeler de aramak isteyebileceğini söylüyor.
Yardım kuruluşu, bunun oyuncak bir trendeki tekerlekleri döndürmek, bir çitin parmaklıklarına bakmak yahut favori programların tema melodilerini dinlemek üzere izafi aksiyonlar olabileceğini öne sürüyor.
6. DUYGUYU YANLIŞ ANLAMAK
Child Autism UK’e nazaran otizmli çocukların arkadaş edinmesi daha sıkıntı olabilir ve ekseriyetle yalnız oynamayı tercih ederler.
NHS, birtakım çocukların nasıl hissettiklerini söylemekte zorluk yaşayabileceğini ve bazen diğerlerinin ne hissettiğini anlayamayabileceğini söylüyor.
Ancak hisleri yanlış anlamak ve diğerlerinin ne düşündüğünü yahut hissettiğini anlamamak, çeşitli rahatsızlıkların işareti olabilir.
Dr. Shah, “Bu gerçekten şahsa bağlıdır ve birden fazla vakit otizmden çok aleksitimi (veya duygusal körlük) üzere otizmle örtüşen şartlarla da alakalı olabilir.” diyor.